استانداردهای حسابداری مجموعه‌ای از اصول، رویه‌ها و چارچوب‌هایی هستند که برای تنظیم گزارش‌های مالی شرکت‌ها و سازمان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. دو استاندارد مهم در سطح بین‌المللی عبارتند از:
IFRS (International Financial Reporting Standards): استانداردهای گزارشگری مالی بین‌المللی که توسط هیئت استانداردهای حسابداری بین‌المللی (IASB) تدوین شده است.
GAAP (Generally Accepted Accounting Principles): اصول حسابداری پذیرفته‌شده عمومی که در ایالات متحده آمریکا توسط هیئت استانداردهای حسابداری مالی (FASB) توسعه یافته است.
این دو استاندارد اهداف مشابهی دارند اما از نظر روش‌ها، مفروضات و جزئیات فنی تفاوت‌های قابل‌توجهی دارند. در ادامه به مقایسه و بررسی تفاوت‌های کلیدی این دو استاندارد پرداخته می‌شود.
---
۱. تفاوت‌های کلیدی بین IFRS و GAAP
۱.۱. مبنای حسابداری
IFRS: مبتنی بر اصول (Principle-based) است، به این معنی که انعطاف‌پذیری بیشتری دارد و حرفه‌ای‌های مالی را تشویق می‌کند تا بر اساس تفسیر و قضاوت حرفه‌ای خود تصمیم‌گیری کنند.
GAAP: مبتنی بر قوانین (Rule-based) است، که باعث می‌شود جزئیات و الزامات بیشتری برای نحوه انجام محاسبات و گزارش‌دهی وجود داشته باشد.
۱.۲. نحوه شناسایی درآمد
IFRS: تمرکز بر کنترل (Control) دارد. درآمد زمانی شناسایی می‌شود که شرکت کنترل کالا یا خدمات را به مشتری منتقل کند.
GAAP: مبتنی بر انتقال ریسک و مزایا (Risk and Rewards Transfer) است. به‌عبارت‌دیگر، درآمد زمانی ثبت می‌شود که مالکیت اقتصادی کالا یا خدمات منتقل شده باشد.
۱.۳. نحوه ارزیابی دارایی‌ها
IFRS: اجازه می‌دهد ارزش منصفانه (Fair Value) برای ارزیابی دارایی‌ها استفاده شود، به‌خصوص در مورد دارایی‌های نامشهود و سرمایه‌گذاری‌ها.
GAAP: بیشتر مبتنی بر بهای تمام‌شده تاریخی (Historical Cost) است و انعطاف‌پذیری کمتری در بازبینی ارزش دارایی‌ها دارد.
۱.۴. نحوه گزارش هزینه‌های تحقیق و توسعه (R&D)
IFRS: هزینه‌های تحقیق باید به‌عنوان هزینه شناسایی شوند، اما هزینه‌های توسعه اگر معیارهای خاصی را داشته باشند، می‌توانند به‌عنوان یک دارایی سرمایه‌گذاری شوند.
GAAP: بیشتر هزینه‌های تحقیق و توسعه به‌عنوان هزینه جاری شناسایی می‌شوند و قابل سرمایه‌گذاری نیستند.
۱.۵. نحوه گزارشگری مالی
IFRS: انعطاف‌پذیرتر است و برخی از موارد مانند ارائه صورت جریان وجوه نقد یا نحوه افشای برخی از اطلاعات مالی دارای گزینه‌های متنوعی است.
GAAP: الزامات سخت‌گیرانه‌تری دارد و قالب‌های استاندارد و اجباری مشخصی برای صورت‌های مالی ارائه می‌دهد.
---
۲. کاربردهای IFRS و GAAP در سطح بین‌المللی
IFRS: در بیش از ۱۴۰ کشور از جمله اتحادیه اروپا، ژاپن، استرالیا، کانادا و بسیاری از کشورهای آسیایی و آفریقایی استفاده می‌شود.
GAAP: عمدتاً در ایالات متحده آمریکا استفاده می‌شود و توسط کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا (SEC) الزام شده است.
شرکت‌های چندملیتی که در بازارهای مختلف فعالیت دارند، معمولاً مجبور به رعایت هر دو استاندارد هستند یا باید گزارش‌های خود را بین این دو تبدیل کنند.
---
۳. مزایا و معایب IFRS و GAAP
---
۴. حرکت به سمت همگرایی IFRS و GAAP
با توجه به جهانی شدن اقتصاد و نیاز به یکپارچه‌سازی استانداردهای مالی، تلاش‌هایی برای همگرایی (Convergence) این دو استاندارد انجام شده است.
نهادهای مسئول این همگرایی:
1. هیئت استانداردهای حسابداری مالی (FASB) آمریکا
2. هیئت استانداردهای بین‌المللی حسابداری (IASB)
3. کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا (SEC)
در حال حاضر، برخی از تفاوت‌ها کاهش یافته‌اند، اما هنوز دو استاندارد به‌طور کامل ادغام نشده‌اند.
---
۵. انتخاب مناسب برای شرکت‌ها
۵.۱. شرکت‌هایی که باید IFRS را انتخاب کنند
شرکت‌هایی که در بازارهای بین‌المللی فعالیت دارند.
شرکت‌هایی که قصد دارند در اتحادیه اروپا یا سایر کشورهای عضو IFRS سرمایه‌گذاری کنند.
شرکت‌هایی که به انعطاف‌پذیری بیشتر در گزارشگری مالی نیاز دارند.
۵.۲. شرکت‌هایی که باید GAAP را انتخاب کنند
شرکت‌هایی که در ایالات متحده آمریکا فعالیت می‌کنند.
شرکت‌هایی که به رویکرد دقیق و مبتنی بر قوانین علاقه دارند.
شرکت‌هایی که در بازار بورس آمریکا (NYSE یا NASDAQ) فعالیت دارند.
---
نتیجه‌گیری
هر دو استاندارد IFRS و GAAP به‌عنوان چارچوب‌های اصلی حسابداری در جهان شناخته می‌شوند، اما تفاوت‌های کلیدی در نحوه گزارشگری مالی دارند. IFRS به دلیل انعطاف‌پذیری و پذیرش بین‌المللی گسترده‌تر برای بسیاری از شرکت‌های چندملیتی گزینه بهتری محسوب می‌شود، درحالی‌که GAAP با رویکرد دقیق‌تر و قوانین سخت‌گیرانه‌تر، برای شرکت‌های آمریکایی مناسب‌تر است.
با توجه به روند جهانی‌سازی، احتمال دارد در آینده شاهد ادغام بیشتر این دو استاندارد باشیم، اما در حال حاضر، شرکت‌ها بسته به نیاز و محیط عملیاتی خود، باید بین این دو استاندارد انتخاب کنند.