تحولات زیست‌محیطی و نگرانی‌های جهانی نسبت به گرمایش زمین، دولت‌ها و نهادهای مالی را بر آن داشته تا به‌دنبال راه‌کارهایی برای کاهش آلاینده‌ها و حمایت از انرژی‌های تجدیدپذیر باشند. در این میان، تأمین مالی سبز به‌عنوان مکانیزمی برای تخصیص منابع مالی به پروژه‌هایی که اثرات منفی زیست‌محیطی ندارند یا حتی به بهبود محیط زیست کمک می‌کنند، مورد توجه قرار گرفته است.
از سوی دیگر، اقتصاد واقعی، که شامل فعالیت‌های تولیدی، کشاورزی، صنعتی و خدماتی است، برای تحقق تحول سبز نیازمند منابع مالی هدفمند، شفاف و پایدار است. این مقاله به بررسی این موضوع می‌پردازد که آیا تأمین مالی سبز به توسعه تحول سبز در اقتصاد واقعی کمک می‌کند یا خیر.
۱. تعریف و چارچوب تأمین مالی سبز
تأمین مالی سبز به مجموعه ابزارها، سیاست‌ها و سرمایه‌گذاری‌هایی اطلاق می‌شود که در جهت اهداف زیست‌محیطی و توسعه پایدار صورت می‌گیرند. این مفهوم شامل اوراق قرضه سبز، وام‌های سبز، صندوق‌های سرمایه‌گذاری پایدار و سیاست‌های اعتباری زیست‌محیطی است.
برخی از ویژگی‌های کلیدی تأمین مالی سبز عبارت‌اند از:
-
اختصاص منابع به پروژه‌های پاک مانند انرژی‌های تجدیدپذیر
-
گزارش‌دهی شفاف و تعهد به نتایج زیست‌محیطی
-
کاهش ریسک‌های زیست‌محیطی سرمایه‌گذاری
۲. پیوند بین تأمین مالی سبز و اقتصاد واقعی
اقتصاد واقعی به فعالیت‌هایی اطلاق می‌شود که به تولید کالاها و خدمات ملموس می‌انجامد. در این بستر، سرمایه‌گذاری‌های سبز نقش پررنگی در تغییر فناوری‌های تولید، بهینه‌سازی مصرف انرژی و کاهش اثرات منفی محیط‌زیستی دارند.
نمونه‌هایی از تأثیر تأمین مالی سبز بر اقتصاد واقعی:
-
سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین کشاورزی پایدار
-
حمایت از زیرساخت‌های حمل و نقل کم‌کربن
-
تجهیز صنایع به فناوری‌های کم‌مصرف و پاک
۳. مزایای تأمین مالی سبز در تحول اقتصاد
الف. تحریک سرمایه‌گذاری در بخش‌های سبز
با کاهش هزینه سرمایه برای پروژه‌های زیست‌محیطی، تأمین مالی سبز انگیزه لازم را برای ورود بخش خصوصی به این حوزه‌ها فراهم می‌سازد.
ب. ارتقاء بهره‌وری منابع
تأمین مالی سبز با الزام به استفاده بهینه از منابع طبیعی، به افزایش بهره‌وری و کاهش ضایعات در اقتصاد واقعی منجر می‌شود.
ج. ایجاد اشتغال سبز
پروژه‌های زیست‌محیطی نظیر انرژی‌های تجدیدپذیر و بازچرخانی منابع، منبع اشتغال‌زایی پایدار و گسترده محسوب می‌شوند.
۴. چالش‌های اجرایی تأمین مالی سبز
علیرغم مزایای فراوان، تأمین مالی سبز با چالش‌های قابل توجهی مواجه است:
-
عدم وجود استانداردهای واحد و شفافیت در تعریف پروژه‌های سبز
-
ریسک بالای برخی پروژه‌های سبز برای سرمایه‌گذاران خصوصی
-
ضعف زیرساخت‌های قانونی و نظارتی در کشورهای در حال توسعه
۵. سیاست‌گذاری‌های موثر برای موفقیت تأمین مالی سبز
برای موفقیت تأمین مالی سبز و اثرگذاری واقعی بر اقتصاد، وجود سیاست‌های حمایتی کلیدی الزامی است:
-
ایجاد مشوق‌های مالیاتی برای سرمایه‌گذاری سبز
-
تدوین مقررات الزام‌آور برای افشای زیست‌محیطی شرکت‌ها
-
تقویت همکاری بین‌المللی و انتقال فناوری
۶. مطالعات موردی بین‌المللی
چین
با استفاده از اوراق قرضه سبز و بانک‌های توسعه‌ای، چین توانسته است در دهه اخیر تحولات مهمی در صنایع انرژی پاک ایجاد کند.
اتحادیه اروپا
با تدوین برنامه‌هایی مانند European Green Deal، سرمایه‌گذاری در بخش‌های سبز به‌طور چشمگیری افزایش یافته است.
۷. فرصت‌ها برای ایران
در کشورهایی نظیر ایران، با توجه به بحران‌های زیست‌محیطی مانند آلودگی هوا و کم‌آبی، توسعه تأمین مالی سبز می‌تواند:
-
ابزار نوینی برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی باشد
-
به رشد صنایع پاک و اشتغال در مناطق کمتر توسعه‌یافته کمک کند
-
راهکار مؤثری برای تحقق اقتصاد مقاومتی در شرایط تحریمی باشد
نتیجه‌گیری
تأمین مالی سبز در صورت طراحی و اجرای مناسب، قادر است تحول سبز اقتصاد واقعی را تسریع بخشد. این نوع تامین مالی نه تنها موجب توسعه زیرساخت‌های پایدار می‌شود، بلکه بهره‌وری اقتصادی، اشتغال‌زایی و حفاظت از منابع طبیعی را نیز افزایش می‌دهد. با این حال، برای دستیابی به اثرگذاری واقعی، باید چالش‌های اجرایی آن با سیاست‌های هدفمند، شفافیت اطلاعاتی و همکاری بین‌المللی برطرف شود.
منابع
-
OECD (2020). "Green Finance and Investment."
-
UNEP (2021). "Global Status Report on Green Finance."
-
World Bank (2022). "Financing Climate Action: Green Bonds and Climate Funds."
-
Clark, G.L., Feiner, A., & Viehs, M. (2015). "From the Stockholder to the Stakeholder."
-
Zeng, S., Xu, X., Dong, Z. (2023). “Green Finance and Real Economy: Evidence from China’s Industrial Transformation.” Sustainability Journal.