با آغاز سال ۱۴۰۴، نظام مالیاتی کشور دستخوش تغییرات مهمی شده است که بر شیوه‌های پرداخت مالیات، گزارش‌دهی و تمکین مؤدیان تأثیر مستقیم دارد. این تغییرات نه تنها برای مشاغل بزرگ، بلکه برای کسب‌وکارهای کوچک و متوسط نیز اهمیت ویژه‌ای دارد. در این مقاله به بررسی قوانین جدید مالیاتی کسب‌وکارها در سال ۱۴۰۴ می‌پردازیم و نکات کلیدی را برای درک بهتر این تغییرات ارائه می‌دهیم.
۱. الزام به استفاده از سامانه مؤدیان و صورت‌حساب الکترونیکی
📌 نکته کلیدی: مهلت نهایی ثبت در سامانه مؤدیان
بر اساس قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان (مصوب ۱۳۹۸)، اجرای گام‌به‌گام این قانون از سال ۱۴۰۲ آغاز شد و در سال ۱۴۰۴ به مرحله تعمیم کامل به کلیه فعالان اقتصادی رسید. بر این اساس:
-
تمامی کسب‌وکارها موظف به ثبت‌نام در سامانه مؤدیان هستند.
-
صدور فاکتور فروش باید به‌صورت الکترونیکی و از طریق سامانه مؤدیان انجام شود.
-
هرگونه عدم ارسال صورت‌حساب الکترونیکی به منزله کتمان درآمد تلقی می‌گردد.
منبع: سازمان امور مالیاتی کشور – اطلاعیه مورخ ۱۴۰۳/۱۲/۱۵
۲. تغییرات در مالیات عملکرد اشخاص حقیقی و حقوقی
📌 کاهش معافیت‌های مالیاتی و افزایش شفافیت
در سال ۱۴۰۴، جدول مالیات عملکرد اشخاص حقیقی (مشاغل) و اشخاص حقوقی بازنگری شده است. تغییرات مهم عبارت‌اند از:
-
حذف یا محدودسازی معافیت‌های مالیاتی برای برخی مشاغل خدماتی و فنی
-
کاهش حد آستانه درآمد برای برخورداری از مالیات مقطوع
-
افزایش نظارت بر تراکنش‌های بانکی و تجاری برای تطبیق با اظهارنامه
همچنین سازمان امور مالیاتی اعلام کرده است که استفاده از داده‌های اقتصادی اشخاص (مانند کارت‌خوان‌ها، تراکنش‌های بانکی، سامانه تدارکات الکترونیکی دولت) در محاسبه مالیات به‌شدت گسترش یافته است.
۳. اعمال مالیات بر فعالیت‌های دیجیتال و آنلاین
📌 توجه ویژه به فروشگاه‌های اینترنتی، پیج‌های اینستاگرامی و اینفلوئنسرها
بر اساس بخشنامه‌های صادره در سال‌های اخیر که در سال ۱۴۰۴ نیز ادامه یافته، فعالیت‌های زیر تحت پوشش مالیات قرار گرفته‌اند:
-
فروش از طریق وب‌سایت‌ها و فروشگاه‌های آنلاین
-
درآمد تبلیغاتی صفحات شبکه‌های اجتماعی با درآمد بالا
-
ارائه خدمات دیجیتال مانند طراحی سایت، مشاوره آنلاین، فروش فایل
نکته مهم: حتی در صورت نداشتن جواز کسب یا ثبت رسمی، درآمدهای کسب‌شده از این روش‌ها مشمول مالیات خواهند بود.
۴. مالیات بر ارزش افزوده با رویکرد جدید
📌 حذف مالیات ارزش افزوده برخی خدمات و اصلاح نرخ‌ها
در راستای اجرای قانون دائمی مالیات بر ارزش افزوده (۱۴۰۰) و اصلاحیه‌های جدید در سال ۱۴۰۴:
-
برخی خدمات فنی، آموزشی و بهداشتی از پرداخت مالیات معاف شده‌اند.
-
استفاده از سامانه مودیان برای ثبت فاکتورهای ارزش افزوده الزامی شده است.
-
پرداخت مالیات بر ارزش افزوده به‌صورت مرحله‌ای برای برخی گروه‌ها قابل اجرا شده تا بار مالی کمتری ایجاد شود.
۵. مالیات بر خانه‌های خالی و خودروهای لوکس
📌 افزایش تمرکز بر دارایی‌های افراد
در سال ۱۴۰۴، نظام مالیات بر دارایی‌های غیرمولد تقویت شده است. دو نمونه بارز آن:
کسب‌وکارهایی که دارای چنین دارایی‌هایی هستند یا از آن‌ها در فرآیند تجاری خود استفاده می‌کنند، موظف به اظهار و پرداخت مالیات مربوطه هستند.
۶. تغییر در نحوه رسیدگی و بررسی اظهارنامه‌ها
📌 هوشمندسازی رسیدگی مالیاتی
سازمان امور مالیاتی اعلام کرده است که در سال ۱۴۰۴:
-
بررسی اظهارنامه‌ها به‌صورت تمام‌اتوماتیک و مبتنی بر ریسک انجام می‌شود.
-
مؤدیانی که صورت‌حساب الکترونیکی و اطلاعات دقیق ارائه کنند، مشمول رسیدگی سریع و حتی معافیت از رسیدگی خواهند شد.
-
حسابداران رسمی و مشاوران مالیاتی نقشی کلیدی در تنظیم دقیق اطلاعات ایفا می‌کنند.
۷. جرایم مالیاتی جدید و تشدید برخورد با تخلفات
📌 افزایش جرایم مالیاتی برای تخلفات رایج
موارد زیر مشمول جرایم سنگین مالیاتی در سال ۱۴۰۴ هستند:
-
عدم ثبت‌نام در سامانه مؤدیان
-
عدم ارسال صورت‌حساب الکترونیکی
-
کتمان درآمد یا دارایی
-
استفاده از کارت‌خوان‌های متعلق به اشخاص دیگر
-
استفاده از حساب‌های اجاره‌ای برای فعالیت تجاری
ماده ۲۷۴ قانون مالیات‌های مستقیم نیز به‌روزرسانی شده و مصادیق فرار مالیاتی را با جزئیات بیشتری توضیح داده است.
۸. اهمیت آموزش و مشاوره مالیاتی برای کسب‌وکارها
📌 سرمایه‌گذاری روی آگاهی مالیاتی
با توجه به حجم زیاد تغییرات، کسب‌وکارها بیش از هر زمان دیگری نیاز به:
-
استفاده از نرم‌افزارهای حسابداری منطبق با سامانه مؤدیان
-
مشاوران مالیاتی حرفه‌ای و به‌روز
-
آموزش مستمر کارکنان در حوزه مالیات و صورت‌حساب الکترونیکی
دارند تا از جرایم، هزینه‌های اضافی و بی‌نظمی مالی جلوگیری کنند.
۹. الزامات مربوط به دفاتر الکترونیکی در سال ۱۴۰۴
📌 پایان عصر دفاتر کاغذی؛ آغاز دورۀ ثبت دیجیتال اسناد
یکی از مهم‌ترین تغییراتی که در سال ۱۴۰۴ به مرحله اجرایی کامل رسیده، الزام به ثبت و ارسال دفاتر قانونی به‌صورت الکترونیکی است. این تغییر از الزامات ماده ۹۵ قانون مالیات‌های مستقیم و آیین‌نامه‌های اجرایی آن ناشی شده و ویژگی‌های کلیدی زیر را دارد:
-
دفاتر روزنامه و کل باید در قالب الکترونیکی (فرمت‌های XML یا XBRL) و از طریق سامانه مؤدیان ارسال شوند.
-
دفاتر سنتی دستی یا حتی چاپ‌شده دیگر به عنوان سند قابل رسیدگی پذیرفته نخواهند شد.
-
ثبت صحیح، متوالی، بدون قلم‌خوردگی یا حذف اطلاعات در دفاتر الکترونیکی الزامی است.
-
استفاده از نرم‌افزارهای مالی مورد تأیید سازمان امور مالیاتی برای تهیه دفاتر قانونی ضروری است.
-
در صورت عدم ارسال به‌موقع یا وجود مغایرت، دفاتر مشمول رد، و کسب‌وکار مشمول جریمه خواهد شد.
نکته: اطلاعات دفاتر الکترونیکی باید با اطلاعات اظهارنامه عملکرد و صورت‌حساب‌های صادرشده در سامانه مؤدیان همخوانی کامل داشته باشد.
۱۰. تغییرات مالیات بر حقوق و دستمزد در سال ۱۴۰۴
📌 آستانه معافیت، نرخ‌ها و نکات مهم برای کارفرمایان و کارکنان
در سال ۱۴۰۴، قوانین مربوط به مالیات بر حقوق کارکنان، مطابق قانون بودجه سالانه و اصلاحات قانون مالیات‌های مستقیم، به شرح زیر به‌روزرسانی شده است:
✅ معافیت مالیاتی حقوق در سال ۱۴۰۴
✅ نرخ‌های مالیاتی پلکانی بر حقوق مازاد
| درآمد ماهانه (تومان) |
نرخ مالیات |
| تا ۱۰ میلیون |
معاف |
| ۱۰ تا ۱۵ میلیون |
۱۰٪ |
| ۱۵ تا ۲۰ میلیون |
۱۵٪ |
| ۲۰ تا ۲۵ میلیون |
۲۰٪ |
| بیشتر از ۲۵ میلیون |
۳۰٪ |
این نرخ‌ها بر مازاد هر طبقه محاسبه می‌شود و تجمیعی نیستند.
📌 مسئولیت کارفرما:
📌 نکات تکمیلی:
جمع‌بندی
سال ۱۴۰۴ را می‌توان نقطه عطفی در نظام مالیاتی ایران دانست. از اجرای کامل سامانه مؤدیان تا حذف معافیت‌ها و نظارت دقیق‌تر بر فعالیت‌های دیجیتال، تمامی این موارد نشان‌دهنده حرکت به‌سوی شفافیت مالی، عدالت مالیاتی و هوشمندسازی نظام مالیاتی است. صاحبان کسب‌وکار باید ضمن آشنایی کامل با این قوانین، سازگاری سیستم مالی خود با تغییرات جدید را در اولویت قرار دهند تا ضمن تمکین قانونی، از فرصت‌های مالیاتی نیز بهره‌مند شوند.
منابع
-
سامانه رسمی سازمان امور مالیاتی کشور – www.intamedia.ir
-
قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان (مصوب ۱۳۹۸)
-
اطلاعیه‌های اجرایی سازمان مالیاتی – سال‌های ۱۴۰۲ تا ۱۴۰۴
-
متن کامل قانون مالیات‌های مستقیم و اصلاحیه‌ها
-
پایگاه خبری مالیاتی "اقتصاد آنلاین"، "ایرنا اقتصادی" و "باشگاه خبرنگاران جوان"